Graafwerkzaamheden, zowel voor een woning als voor de aanleg van een nieuwe weg of riolering, zijn een onvermijdelijk onderdeel van de bouw. Hoewel de meeste graafwerkzaamheden eenvoudig zijn en weinig problemen opleveren, zijn er enkele die aanzienlijke schade kunnen aanbrengen aan kabels en leidingen. Om het risico van schade door graafwerkzaamheden tijdens bouwprojecten te helpen beperken, is het belangrijk inzicht te hebben in de mogelijke effecten van verschillende soorten graafwerkzaamheden. Dit artikel geeft een overzicht van enkele factoren waarmee je rekening moet houden bij het plannen van graafprojecten, om de risico’s te beperken.
Wat is graafschade?
Graafschade is alle schade aan de grond als gevolg van een uitgraving. Het kan gaan om alle schade aan de bodem rond de uitgraving, inclusief het mogelijke verlies van ondergrondse elementen zoals pijpleidingen en kabels. Dit soort schade kan ontstaan bij het graven van een sleuf of een gat, of bij het gebruik van zware machines om grond te verwijderen. Het is belangrijk inzicht te krijgen in de mogelijke effecten van verschillende soorten graafwerkzaamheden op de plaatselijke bodemgesteldheid, natuurlijke kenmerken en de veiligheid van de mens, omdat bij de planning van veel projecten ervan wordt uitgegaan dat bepaalde graafwerkzaamheden geen schade zullen veroorzaken. Hiervoor is de CROW500 aangescherpt. CROW heeft samen met branchepartners richtlijnen voor het voorkomen van schade aan kabels en leidingen vastgesteld.Graafschade kan namelijk alleen voorkomen worden als iedereen op de hoogte is van de risico’s.
Soorten graafschade
Het soort schade dat ontstaat bij een uitgraving is vaak afhankelijk van de diepte, breedte en soort uitgraving. Het soort schade dat ontstaat is ook afhankelijk van de plaatselijke bodemgesteldheid, natuurlijke kenmerken en menselijke veiligheid in het gebied. Deze soorten schade zijn ook vaak afhankelijk van het soort materieel dat wordt gebruikt om de afgraving uit te voeren. Bovengrondse uitgraving bijvoorbeeld is het ondiepste type uitgraving en kan plaatsvinden op een diepte van slechts enkele centimeters. Bovengrondse uitgraving wordt gewoonlijk gebruikt om de toegang te verbeteren tot gebieden die anders moeilijk bereikbaar zijn, zoals kliffen en wegbermen. Materiaal wordt verwijderd met een dieplepel, graafmachine of andere machine. Bij afgraving over land kunnen gemakkelijk onderliggende structuren worden beschadigd, zoals pijpleidingen en nutsvoorzieningen, alsook gevoelige natuurlijke kenmerken zoals waterwegen en bodem- en rotslagen.
Het meest voorkomende type uitgraving is toch ondergronds, waarbij de grond wordt afgegraven om nieuwe diensten te installeren, zoals een waterleiding, riool of elektriciteitsleiding. Een open afgraving wordt meestal gebruikt om een nieuwe weg aan te leggen of voor de aanleg van een riolering. Open afgraving is vergelijkbaar met afgraving over land in die zin dat materiaal wordt verwijderd met machines, meestal een dieplepel of graafmachine. Bij open afgraving wordt echter een groter gat in de grond gemaakt, waarbij de randen vaak ruw worden afgesneden of opgestapeld om toekomstige opvulling mogelijk te maken. Net als bij afgraving over land kan afgraving in open lucht schade toebrengen aan bodem en gesteente.Tot slot wordt er bij gecementeerde uitgraving een betonnen buis midden op een weg of een andere open ruimte gelegd. Het beton in de buis ondersteunt niet alleen de weg, maar beschermt ook de onderliggende grond tegen schade tijdens de bouw en het verkeer. Gecementeerde afgraving is vergelijkbaar met afgraving over land in die zin dat gevoelige elementen en natuurlijke kenmerken, alsook de bodem en het gesteente kunnen worden beschadigd.
Risicofactoren identificeren
Bij het plannen van jouw graafproject is het belangrijk om potentiële risico’s te identificeren en al het werk voor te bereiden. Om dit te doen, moet je de factoren begrijpen die van invloed kunnen zijn op graafschade en hoe deze verschillen tussen bovengrondse, ondergrondse, open graafwerkzaamheden en gecementeerde graafwerkzaamheden. Diepte is een van de belangrijkste factoren die het risico op schade door graafwerkzaamheden beïnvloedt. Hoe groter de diepte van de uitgraving, hoe groter de kans op schade aan kwetsbare elementen, vooral in de buurt van waterwegen. Een grotere diepte betekent echter ook dat je door moeilijkere bodemomstandigheden kunt graven dan bij ondiepe uitgravingen. De breedte van de uitgraving is ook van invloed op het risico, maar in mindere mate. Minder breed betekent minder kans op beschadiging van elementen. Bredere uitgravingen zijn echter vaak goedkoper en sneller te graven. Dan is er ook nog het soort materiaal dat wordt verwijderd: elk type materiaal dat wordt verwijderd heeft verschillende kenmerken die het risico op schade kunnen beïnvloeden. Graven door vast gesteente kan bijvoorbeeld de omringende grond beschadigen. Anderzijds kan graven door zachtere grond gemakkelijk de onderliggende lagen beschadigen, zoals klei, slib, zand of vast gesteente.
Graafschade voorkomen
Er zijn een aantal manieren om schade bij graafwerkzaamheden te voorkomen, zoals: het juiste type uitgraving. Bij het plannen van een uitgraving is het belangrijk om te overwegen welke soorten uitgraving het meest geschikt zijn voor het gebied. Beperk de diepte van de uitgraving tot een minimum: hoe groter de diepte van de uitgraving, hoe groter de kans op schade aan de bodem en kabels en leidingen. Houd de breedte van de uitgraving zo klein mogelijk: bredere uitgravingen zijn gemakkelijker te graven, maar kunnen ook schade toebrengen. Het is ook belangrijk om de juiste apparatuur voor het juiste werk te gebruiken. Bij het graven van een kleine sleuf is het bijvoorbeeld beter om een dieplepel te gebruiken dan een graafmachine. Tot slot is het natuurlijk belangrijk dat alle werknemers op de werkvloer op de hoogte zijn van de risico’s van graafschade.